Zorgorganisaties investeren in AI-diagnostiek, datagedreven patiëntenzorg en digital twins. De ambities zijn, terecht, groot. Innovatie wordt namelijk vaak gepresenteerd als de sleutel tot een houdbare toekomst.

Maar in de praktijk blijken veel van deze projecten vast te lopen op een taai fundament: versnipperde infrastructuur, complexe leveranciersketens en onduidelijkheid over beheer. Technologisch gezien is er veel mogelijk, maar zonder regie over data, toegang en infrastructuur blijft de belofte van innovatie vooral dat – een belofte.

Wat ontbreekt is digitale autonomie: het vermogen om zelf te bepalen waar data staat, wie toegang heeft en hoe technologie wordt toegepast. Dit is niet bewust, maar als gevolg van organisch gegroeide systemen, afhankelijkheden en uitgestelde keuzes. In dit artikel zetten we een aantal herkenbare symptomen op een rij. Hoe merk je als bestuurder of IT-verantwoordelijke dat de regie ontbreekt?

Verspreide en onduidelijke data

Veel zorgorganisaties weten niet precies waar hun data staat of onder welke wetgeving die valt. Data zweeft tussen interne servers, externe applicaties en publieke cloudomgevingen. De Autoriteit Persoonsgegevens meldde in 2024 dat de zorg met bijna 7.000 meldingen opnieuw bovenaan staat in de datalekstatistieken. Een groot deel daarvan komt voort uit onduidelijkheden en versnippering. Zolang datasoevereiniteit ontbreekt, blijft elke nieuwe digitale stap een sprong in het duister.

Compliance als sluitpost

Met de komst van NIS2 wordt naleving van wet- en regelgeving dwingender dan ooit. Zorginstellingen moeten incidenten sneller melden, digitale weerbaarheid aantoonbaar verhogen en beter rapporteren. Wanneer compliance voelt als het blussen van brandjes of het behalen van vinkjes in een audit in plaats van een geïntegreerd onderdeel van het digitale beleid, kunnen we van regie niet spreken. Digitale autonomie zorgt dat je deze verplichtingen zelf proactief kunt invullen, en niet reactief en met hoge kosten.

Innovatie vertraagd door afhankelijkheid

Innovatie vraagt om een nauwe samenwerking tussen systemen en leveranciers. Maar als de leveranciersketens niet goed integreren, of data opgesloten zit in propriëtaire platformen, wordt ieder nieuw project een worsteling. Pilots stranden, implementaties duren jaren en de zorgprofessionals krijgen vooral te maken met extra administratieve lasten. Autonomie betekent zelf keuzes maken, onafhankelijk kunnen schakelen en interoperabiliteit afdwingen.

Kwetsbaarheid bij incidenten

Het recente datalek bij het bevolkingsonderzoek laat zien hoe groot de impact kan zijn op vertrouwen en continuïteit. Als organisaties afhankelijk zijn van externe partijen om te herstellen of beslissingen te nemen, leidt een incident tot verlamming in plaats van actie. Als de digitale autonomie op orde is, heb je zelf de touwtjes in handen om adequaat te reageren en processen en data veilig te herstellen.

Voorzichtigheid rond AI

Er is een wereld van kansen in AI, bijvoorbeeld om administratieve lasten te verminderen of sneller diagnoses te ondersteunen. Tegelijkertijd is er een bepaalde terughoudendheid rondom het gebruik van AI, omdat het niet duidelijk genoeg is waar data terechtkomt of hoe de modellen getraind worden. Dit is een rem op innovatie en heeft als gevolg dat er kansen blijven liggen. Met digitale autonomie wordt AI juist een veilig en betrouwbaar hulpmiddel.

De stap vooruit

Digitale autonomie vraagt om keuzes: grip op dataverwerking, -opslag en toegang, transparantie in de leveranciersketens en een infrastructuur die wendbaar en stevig genoeg is om wetgeving en technologie te blijven ondersteunen. Een soevereine cloudomgeving kan daarin de basis vormen, maar het begint wel met bewustwording.

Herken je dat jouw organisatie worstelt met verspreide data, ad-hoc compliance of afhankelijkheid van leveranciers? Dan is het tijd om de balans op te maken.

• Ontdek met onze Checklist Digitale Autonomie in vijf minuten hoe jouw organisatie scoort
• En lees in ons whitepaper De toekomst van zorg-IT hoe ziekenhuizen en zorginstellingen autonomie inzetten om innovatie mogelijk te maken

Conclusie

Digitale autonomie is een bestuurlijke keuze waar je niet meer omheen kunt. Het bepaalt of een zorgorganisatie zelf richting geeft aan innovatie, of afhankelijk blijft van externe agenda’s. Wie nu geen beslissing neemt, loopt het risico de regie uit handen te geven – en daarmee de toekomstbestendigheid van hun zorgorganisatie.